cỗi nguồn hai tiếng Ba Đình

Ngày 02/9/1945, tại vườn hoa Ba Đình (Hà Nội), chủ tịch Hồ Chí Minh đã trịnh trọng đọc Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa - Nhà nước công-nông trước tiên ở Đông Nam Á. 71 năm trôi qua, 4 chữ “Vườn hoa Ba Đình” đã in sâu vào tâm tưởng của phổ thông người dân Việt Nam, nhưng không hề ai cũng kĩ càng “Ba Đình” với cội nguồn trong khoảng đâu? tại sao lại gọi là “Ba Đình Hà Nội”.

1. Tôi đem câu hỏi này xin thỉnh giáo Giáo sư Lê Văn Lan trong một lần gặp ông tới Bộ Tư lệnh Hải quân (Hải Phòng). Giáo sư cho hay: “Ngay đến người Hà Nội gốc cũng hiểu không tận tường hoặc hiểu không đúng về Ba Đình, dù rằng nó đậm ý lịch sử và xuất hiện ngay sau lúc chủ toạ Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập ngày 02/9/1945 tại Hà Nội”.

Vườn hoa Ba Đình năm 1945.

Theo Giáo sư Lê Văn Lan, Ba Đình là địa danh xã Ba Đình hiện nay của quận Nga Sơn (tỉnh Thanh Hóa), gắn liền sở hữu cuộc khởi nghĩa Ba Đình do Đinh Công Tráng cầm quân chỉ mất khoảng 1886 - 1887 dưới thời Cần Vương chống thực dân Pháp xâm lăng cuối thế kỷ XIX. Trước khi phiên hiệu “xã Ba Đình” thành lập, ở vùng đồng chiêm trũng ngày chậm tiến độ sở hữu 3 làng Mỹ Khê, Hương Thọ và Mậu hưng thịnh. Mỗi làng có một ngôi đình, được xây ở vị trí nhân thể Nhìn vào, không mang vật chắn phía trước. Nhìn trong khoảng đình làng Mỹ Khê, dứt khoát phải thấy các đình Hương Thọ và Mậu hưng thịnh. Nơi đây, khi mùa mưa đến, mỗi ngôi đình như 1 ốc đảo nhỏ giữa mênh mông đồng nước. tới được đình, chỉ với thể bằng con đường độc đạo.

Cuối thế kỷ XIX, thực dân Pháp ào ạt xâm lăng nước ta trên diện rộng. nhân dân tỉnh giấc Thanh Hóa khi chậm triển khai tổng thể và dân nghèo huyện Trung Sơn (nay là thị xã Nga Sơn), trong Đó sở hữu người dân ở 3 làng Mỹ Khê, Hương Thọ và Mậu cường thịnh vùng dậy tranh đấu chống Pháp. vượt bậc cuộc đương đầu thời đấy là Phong trào Cần Vương. các thủ lĩnh của phong trào như Phạm Bành, Đinh Công Tráng đã họp bàn cùng các tướng lĩnh về kế hoạch xây dựng căn cứ Ba Đình, song song kêu gọi người dân góp tre, rơm rạ để vun đắp căn cứ công sự. Dân 3 làng Mỹ Khê, Thượng Thọ và Mậu hưng thịnh đã nhịn nhường nhà cửa, vườn tược, chuyển đi ở nơi khác để nghĩa binh xây căn cứ. Nhờ vậy, chỉ trong một tháng, căn cứ Ba Đình đã được kiến lập thành 1 cụm cứ điểm đấu tranh cực kỳ cứng cáp. Cũng chính từ căn cứ này, rộng rãi nghĩa sĩ, người dân đã tranh đấu dũng mãnh và hy sinh tại đây, trong chậm triển khai với Anh hùng Đinh Công Tráng.

Lăng chủ toạ Hồ Chí Minh tại quảng trường Ba Đình hiện tại.

Tháng 7/1945, Hà Nội tiến hành đổi tên 1 số con đường, trong chậm triển khai mang việc đổi 1 số tên tuyến đường mang chữ tây mang chữ ta. lúc chậm triển khai, vườn hoa Puginier trước Phủ Toàn quyền được đổi tên thành vườn hoa Ba Đình. Người đổi tên những tuyến phố lúc bấy giờ là thầy thuốc è cổ Văn Lai - người Việt Nam trước nhất giữ chức Thị trưởng Hà Nội. giải thích về việc phải đổi tên tuyến phố, Giáo sư Lê Văn Lan cho biết: “Hầu hết những tên trục đường lúc chậm tiến độ ở Hà Nội đều đặt theo tiếng Pháp, do người Pháp đặt. thí dụ Phủ Toàn quyền (nay là Phủ Chủ tịch) đặt là Merlin, có đậm chất lịch sử văn hóa Pháp. khi mà chậm tiến độ, những người yêu nước, người với công, nghĩa sĩ của ta thì không được vinh danh. cho nên việc đặt tên tuyến phố, tên thị trấn ở Hà Nội lúc Đó là một cải cách có ý nghĩa và tiếng vang lớn”.

Sau khi bác sĩ nai lưng Văn Lai chết thật, ngày 30/8/1945, chủ tịch Chính phủ Hồ Chí Minh đã mời thầy thuốc è Duy Hưng khiến cho Thị trưởng Hà Nội. một trong các nhiệm vụ mà ông trần Duy Hưng được giao lúc Đó là tiếp diễn công tác của ông è Văn Lai đã làm: vun đắp Dự án và ra chuẩn y việc đổi tên và đặt tên rất nhiều các đường xã và công trình công cộng của Thủ đô Hà Nội theo nguyên tắc xoá bỏ tàn dư thực dân, tôn vinh những chiến công và danh nhân Việt Nam, bảo tàng những địa danh truyền thống trong ngừng thi côngĐây mang tên của các thị trấn, thị trấn trong khu phường cổ và kết nạp mang điều chỉnh những quyết định của người đi trước mình.

2. Trước ngày 02/9/1945, vườn hoa Ba Đình đã thành địa điểm lịch sử khi được chọn để xây dựng lễ đài. Lễ đài đấy, ngay trên cổ với bồn hoa cỏ hình tròn, có vòng xuyến đa dạng. Đây chính là nơi tụ họp nửa triệu người lúc Đó làm lễ “Thề độc lập”. Tại đây, ngày 02/9/1945, chủ toạ Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn Độc lập bất hủ, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ cùng hòa, công bố Chính phủ lâm thời ra mắt quốc dân đồng bào.

Tác nhái bài viết (bên phải) đàm đạo với Giáo sư Lê Văn Lan về tên gọi Ba Đình.

Vườn hoa Ba Đình khi Đó là nơi “Lễ trường hằng ngày” của người dân Hà Nội. Sau sự kiện “Thề độc lập” tại chậm tiến độ, Ủy ban Hành chính Hà Nội đã quyết định đổi tên chính thức vườn hoa Ba Đình thành vườn hoa Độc Lập. đến thời kì thực dân Pháp trở lại tạm bợ chiếm Hà Nội (1947-1954), Thị trưởng Hà Nội là Dược sĩ Thẩm Hoàng Tín đã đổi tên vườn hoa Độc lập thành vườn huê hồng Bàng, nhằm cho xứng hợp sở hữu tên trục đường Hùng Vương chạy dọc hướng Bắc - Nam kéo dài từ hồ Tây qua. Mãi đến sau ngày giải phóng Thủ đô (10/10/1954), Bộ Tuyên truyền của nước Việt Nam Dân chủ cùng hòa mới quyết định đổi tên gọi lại vườn hoả hồng Bàng thành vườn hoa Ba Đình như trước đây, cùng lúc bảo lưu địa danh nơi Hồ chủ tịch đọc Tuyên ngôn Độc lập.

Sau ngày giải phóng Thủ đô (10/10/1954), Bộ Tuyên truyền của nước Việt Nam Dân chủ cùng hòa mới quyết định đổi tên gọi lại vườn huê hồng Bàng thành vườn hoa Ba Đình như trước đây, cùng lúc bảo lưu địa danh nơi Hồ chủ tịch đọc Tuyên ngôn Độc lập.

3. Tháng 8/1987, UBND quận Nga Sơn đơn vị kỷ niệm 100 năm Khởi nghĩa Ba Đình. Trong sự kiện này, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã về thăm lại chiến khu Ba Đình, trong Đó thăm 3 làng Mỹ Khê, Hương Thọ và Mậu hưng vượng. Tại buổi trò chuyện sở hữu người dân nơi đây, Thủ tướng mong muốn người dân Ba Đình phát huy truyền thống quê hương, xây dựng kinh tế giàu mạnh trong giai đoạn đổi mới, xứng sở hữu tên gọi Ba Đình thân yêu.

Cũng vào tháng 8/1987, Trường cấp III huyện Nga Sơn đã quyết định đổi tên thành Trường Ba Đình để ghi nhớ công ơn của Anh hùng Đinh Công Tráng nhân sự kiện 100 năm Khởi nghĩa Ba Đình. Bài hát “Nắng Ba Đình” của tác kém chất lượng Hữu Nguyên cũng thành lập trong sự kiện này. Lời bài hát: tự hào thay mái trường ngày nay/ một ngày vui nắng về tràn đầy/ rạo rực thay tâm hồn mê say/ là chúng tôi thầy trò yêu dấu/ Ba Đình ơi, Ba Đình ơi/ nắng Ba Đình tỏa sáng nơi nơi/ nay về đây, sở hữu niềm vui/ trên quê hương Ba Đình lịch sử/ vui sao lòng tự hào/ trong tim tình dạt dào/ từ nay trường được sở hữu tên mới/ phơi phới màu cờ/ trên mái trường Nga Sơn mến yêu, được phổ biến thế hệ học trò và dân chúng biết đến và lưu truyền cho đến bây giờ.

hiện tại, Ba Đình thuộc huyện Nga Sơn (tỉnh Thanh Hóa. Phía Bắc giáp Nga Vịnh, Nam giáp Nga Thắng, Đông giáp Nga Văn, Tây giáp huyện Hà Trung. cách thức Ba Đình 3km về phía Đông Nam là núi Sa Liễn (núi Sến). Xa hơn chút nữa là núi Chiêm Ba, Tam Linh, núi Vân Hoàn nằm bên sông Lèn và bến đò Thắm. Phía Tây mang núi Giao Thụy, phía Đông Bắc là dẫy núi Tam Điệp trập trùng hiểm trở, như bức tường thành bao bọc che chở cho người dân xứ sở dưa hấu sở hữu truyền thuyết Mai An Tiêm và từ Thức gặp tiên.

Ngày 2/12/1992, tại Quyết định số 3959 QĐ/BVHTT, Chiến khu Ba Đình đã được Bộ Văn hóa - thông báo xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia.